Coraz więcej dzieci w spektrum autyzmu. Pierwsze objawy już w pierwszych miesiącach życia

• Sprawdź, czy dobrze się odżywiasz. Zrób TEST
• Wiesz, co jesz? Sprawdź, czy odżywiasz się zdrowo, wypełniając nasz Narodowy Test Żywienia
• Dużo czytania, a mało czasu? Sprawdź skrót artykułu

Spektrum autyzmu (ASD) to zaburzenie neurorozwojowe, które objawia się przede wszystkim trudnościami w nawiązywaniu relacji społecznych oraz skłonnością do powtarzalnych zachowań i przywiązania do rutyny.

Dr Edyta Bałakier z Uniwersytetu w Białymstoku i Fundacji "A jak…", prowadząca badania przesiewowe w białostockich żłobkach, zauważa, że pierwsze oznaki zaburzeń — dotyczące mowy, komunikacji i relacji społecznych — mogą być widoczne już u kilkunastomiesięcznych dzieci.

W ciągu ostatnich lat zauważono wzrost liczby dzieci z diagnozą ASD lub z nietypowym przebiegiem rozwoju. Dane Ministerstwa Edukacji Narodowej potwierdzają ten trend — w roku szkolnym 2024/2025 do przedszkoli uczęszczało prawie 74 tys. dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, z czego ponad 36 tys. miało diagnozę ze spektrum autyzmu. Dwa lata wcześniej liczba ta wynosiła około 25 tys., co oznacza wzrost o blisko 50 proc.

Naukowcy wskazują, że przyczyny ASD są złożone — obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, takie jak wiek rodziców, choroby matki w ciąży, infekcje, zaburzenia hormonalne, stosowanie niektórych leków czy zanieczyszczenie powietrza. W rodzinach, gdzie jedno dziecko ma diagnozę ASD, ryzyko wystąpienia zaburzenia u rodzeństwa jest wyższe.

Rosnąca świadomość społeczna sprawia, że rodzice i specjaliści szybciej reagują na niepokojące objawy, kierując dzieci na ścieżkę diagnostyczną. Diagnozy i orzeczenia wydają poradnie psychologiczno-pedagogiczne, a ich uzyskanie otwiera drogę do wsparcia edukacyjnego i terapeutycznego.

• Przeczytaj też: "Od dyrektorki przedszkola usłyszałam: zamiast pracować, powinna pani zająć się dzieckiem. Syn jest w spektrum autyzmu"

Po otrzymaniu orzeczenia placówka edukacyjna ma 30 dni na przygotowanie indywidualnego programu terapeutycznego oraz oceny funkcjonowania dziecka. Pomoc jest obowiązkowa, a przedszkole nie może jej odmówić. W niektórych przypadkach zalecana jest zmiana placówki na terapeutyczną lub specjalną, jednak ostateczna decyzja należy do rodziców.

Dzieci w wieku przedszkolnym mogą również korzystać z programu wczesnego wspomagania rozwoju, który obejmuje dodatkowe, bezpłatne zajęcia prowadzone przez specjalistów. Celem programu jest nie tylko wspieranie dziecka, ale także edukacja rodziców, by mogli skutecznie wspierać rozwój swoich dzieci w codziennym życiu.

Dr Bałakier podkreśla, że skuteczność terapii zależy od indywidualnych potrzeb dziecka. U niektórych dzieci efekty są widoczne bardzo szybko, u innych — mimo intensywnego wsparcia — postępy są ograniczone. Zdarza się jednak, że dzięki odpowiednio dobranej terapii dziecko przestaje spełniać kryteria diagnostyczne dla ASD, co świadczy o sukcesie terapeutycznym, choć nie oznacza całkowitego wyleczenia.

Organizacja Narodów Zjednoczonych już w 2008 r. uznała zaburzenia ze spektrum autyzmu za jedno z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych na świecie.