Dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów niekoniecznie obligatoryjny

Zgodnie z art. 42 par. 3 kodeksu karnego w niektórych sytuacjach sąd nie ma wyboru: musi nałożyć na pijanego kierowcę dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. W czerwcu ubiegłego roku Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis za niezgodny z ustawą zasadniczą (sygn. akt SK 22/21). Problem w tym, że trybunał orzekał w składzie z udziałem tzw. sędziego dublera, w związku z czym do dziś orzeczenie nie zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw. Jak pisaliśmy na łamach DGP, w efekcie tej sytuacji dożywotnia sankcja zakazu prowadzenia pojazdów w niektórych sądach jest orzekana, w innych nie. Przykładowo Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu, powołując się na brak publikacji wyroku TK, oddalił wniosek o wznowienie postępowania, które zakończyło się dożywotnim odebraniem kierowcy prawa jazdy (sygn. akt III Ko 239/24). Inaczej postąpił Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, który przyjął zawarte w nieopublikowanym wyroku TK rozważania za własne i zamiast utrzymać dożywotni zakaz – pozbawił kierowcę uprawnień na 15 lat (sygn. akt IV Ka 640/24). Teraz się okazuje, że są sądy, które wybierają jeszcze inną ścieżkę i samodzielnie – stosując rozproszoną kontrolę konstytucyjności – dochodzą do wniosku, że nie muszą stosować par. 3 art. 42 k.k. Tak postąpił Sąd Rejonowy w Kole (wyrok z 20 marca 2025 r., sygn. akt II K 696/24), a jego rozstrzygnięcie podtrzymał niedawno SO w Koninie (wyrok z 5 września 2025 r., sygn. akt II Ka 190/25).

Zwolennikiem takiego podchodzenia do tego problemu przez sądy od początku był dr hab. Mikołaj Małecki z Uniwersytetu Jagiellońskiego.