Eksperci zakończyli prace. Wiemy, jakie propozycje lektur trafią do MEN

W marcu 2025 r. rozpoczęły się prace nad 22 projektami podstaw programowych dla przedszkola i szkoły podstawowej. Zakończyły się prace prowadzone przez ekspertów IBE PIB (Instytutu Badań Edukacyjnych Państwowego Instytutu Badawczego). 18 i 19 września odbędzie się wysłuchanie publiczne.

Projekty podstaw wraz z opiniami przekazanymi podczas wysłuchania i zebranymi za pośrednictwem formularzy informacji zwrotnej zostaną przekazane MEN, które rozpocznie prace legislacyjne. W toku rządowego procesu także przewidziano konsultacje społeczne. Za finalny kształt rozporządzenia ws. podstaw programowych odpowiada Ministerstwo Edukacji Narodowej. Podstawy zaczną obowiązywać od 1 września 2026 r. w przedszkolu oraz I i IV klasie szkoły podstawowej.

Eksperci IBE PIB przygotowali dla MEN propozycje podstawy programowej z j. polskiego

IBE PIB opublikował projekty podstaw programowych dla przedszkola i szkoły podstawowej przygotowane przez ekspertów, którzy przy nim działają. Jeśli chodzi o język polski spore zamieszanie wywołały propozycje dotyczące listy lektur. Jeśli chodzi o efekty uczenia się w klasach IV – VI uczeń ma przeczytać „w każdym roku szkolnym nie mniej niż cztery dłuższe teksty literackie dla dzieci i młodzieży wybrane wspólnie przez nauczyciela i uczniów”.

Wśród nich mają znaleźć się „teksty poruszające zagadnienia bliskie doświadczeniom uczniów, takie jak: dom, rodzina, relacje rówieśnicze, przyjaźń, emocje, relacje człowieka i natury, różnorodność oraz wspólnotowość”.

Praktyki lekturowe dla klas IV – IV

Uczniowie mają zapoznać się „z wybranymi fragmentami Biblii, w tym opisem stworzenia świata oraz przypowieściami o miłosiernym Samarytaninie i o synu marnotrawnym; wybranymi mitami greckimi, w tym: o stworzeniu świata, o Syzyfie, o Dedalu i Ikarze, o Demeter i Korze; baśniami i legendami ważnymi dla kultury światowej, europejskiej, narodowej i regionalnej”.

Kolejny punkt jeśli chodzi o praktyki lekturowe dotyczy „krótszych tekstów literackich, w tym utworów narracyjnych i lirycznych, także o charakterze patriotycznym, takich jak Mazurek Dąbrowskiego Józefa Wybickiego i Rota Marii Konopnickiej”. Ostatni punkt dotyczy „zapoznania się z tekstami kultury należącymi do różnych sztuk, w tym filmu, teatru, malarstwa, rzeźby, muzyki oraz komiksu”.

To czeka uczniów klas VII i VIII

Jeśli chodzi o klasy VII i VIII do obowiązkowych tekstów zaliczono następujące pozycje: a) Jan Kochanowski, Tren VII, VIII, wybrane fraszki, b) Ignacy Krasicki, wybrane bajki, c) Adam Mickiewicz, Dziady, część II, Reduta Ordona, Śmierć pułkownika, Pan Tadeusz – Inwokacja, wybrana ballada, d) Juliusz Słowacki, Balladyna, e) wybrana nowela Bolesława Prusa lub Henryka Sienkiewicza, f) Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec, g) wybrane opowiadanie lub jednoaktówka Sławomira Mrożka, h) wybrane opowiadanie Idy Fink.

Uczniowie również będą musieli w każdym roku szkolnym przeczytać nie mniej niż cztery dłuższe utwory literackie. Oprócz powyższych będą to też wybrane wspólnie przez nauczyciela i uczniów teksty epickie reprezentujące różne sposoby prowadzenia narracji oraz utwory należące do literatury gatunkowej, np. fantasy, science fiction, kryminalne, przygodowe, obyczajowe. Do tego punktu zaliczają się tez pozycje z kanonu literatury światowej.

Z tym będą musieli zapoznać się uczniowie: Konopnicka, Miłosz, Słowacki, Szymborka, Tuwim

Oprócz tego uczniowie będą musieli zapoznać się ze zróżnicowanymi tematycznie i gatunkowo tekstami, w tym: wybranymi utworami poetyckimi Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Julii Hartwig, Zbigniewa Herberta, Marii Konopnickiej, Urszuli Kozioł, Bolesława Leśmiana, Czesława Miłosza, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Agnieszki Osieckiej, Haliny Poświatowskiej, Tadeusza Różewicza, Juliusza Słowackiego, Wisławy Szymborskiej, Juliana Tuwima oraz Jana Twardowskiego.

Do powyższego punktu zaliczono też wypowiedzi i przekazy medialne: relacjonujące, np. wiadomość prasową, reportaż, sprawozdanie; wyrażające stanowisko, np. felieton, przemówienie oraz popularnonaukowe i filozoficzne. Wszystko to w ramach modułu filozoficznego. Innym podpunktem są teksty podejmujące refleksję nad relacjami między człowiekiem a naturą.

Przykładowe teksty do omówienia w klasach IV – VIII

Oto przykładowe teksty do omówienia w klasach IV – VIII. Teksty narracyjne i dramatyczne, np.:

1) Adam Bahdaj, Do przerwy 0:1 lub inna powieść.

2) Justyna Bednarek, Dom numer 5.

3) Paweł Beręsewicz, Wszystkie lajki Marczuka, Szeptane lub inna powieść.

4) Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego (fragmenty).

5) Karol Olgierd Borchardt, Znaczy Kapitan.

6) Frances Hodgson Burnett, Tajemniczy ogród lub inna powieść.

7) Lewis Carroll, Alicja w Krainie Czarów.

8) Marine Carteron, wybrana powieść z serii Podpalacze książek.

9) Joanna Chmielewska, Nawiedzony dom, Zwyczajne życie.

10) Agatha Christie, wybrana powieść kryminalna.

11) Carlo Collodi, Pinokio.

12) Sarah Crossan, Kasieńka, My dwie, my trzy, my cztery, Tippi i ja, Kończy się czas.

13) Charles Dickens, Opowieść wigilijna.

14) Lloyd Cassel Douglas, Wielki Rybak.

15) Jacek Dukaj, Wroniec.

16) Aleksander Dumas, Trzej muszkieterowie.

17) Michael Ende, Momo, Niekończąca się historia.

18) John Flanagan, wybrana powieść z cyklu Zwiadowcy.

19) Aleksander Fredro, Zemsta, Śluby panieńskie.

20) Olaf Fritsche, Skarb Troi.

21) Ernest Hemingway, Stary człowiek i morze.

22) Roksana Jędrzejewska-Wróbel, Stan splątania.

23) Grzegorz Kasdepke, wybrana powieść.

24) Jacqueline Kelly, Ewolucja według Calpurnii Tate.

25) Emilia Kiereś, Rzeka.

26) Joseph Rudyard Kipling, Księga dżungli.

27) Nancy H. Kleinbaum, Stowarzyszenie umarłych poetów.

28) Janusz Korczak, Król Maciuś Pierwszy, Bankructwo małego Dżeka.

29) Rafał Kosik, Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi.

30) Barbara Kosmowska, Pozłacana rybka.

31) Zofia Kossak-Szczucka, Topsy i Lupus, wybrane opowiadanie z tomu Bursztyny.

32) Marcin Kozioł, Skrzynia Władcy Piorunów.

33) Alice Kuipers, Najgorsza rzecz, jaką zrobiła, Życie na drzwiach lodówki. Powieść w notatkach.

34) Selma Lagerlöf, Cudowna podróż.

35) Ursula K. Le Guin, Czarnoksiężnik z Archipelagu.

36) Stanisław Lem, Cyberiada, Bajki robotów.

37) Bolesław Leśmian, Klechdy sezamowe.

38) Clive Staples Lewis, wybrana powieść z cyklu Opowieści z Narnii.

39) Astrid Lindgren, Bracia Lwie Serce, Ronja, córka zbójnika.

40) Kornel Makuszyński, wybrana powieść.

41) Andrzej Maleszka, wybrana powieść z cyklu Magiczne drzewo.

42) Alan Aleksander Milne, Kubuś Puchatek.

43) Ferenc Molnár, Chłopcy z Placu Broni (Chłopcy z ulicy Pawła).

44) Lucy Maud Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza (Anne z Zielonych Szczytów).

45) Brandon Mull, Wojna cukierkowa, Baśniobór.

46) Małgorzata Musierowicz, wybrana powieść z cyklu Jeżycjada.

47) Edmund Niziurski, Sposób na Alcybiadesa.

48) Ewa Nowak, Pajączek na rowerze.

49) Longin Jan Okoń, Tecumseh.

50) George Orwell, Folwark zwierzęcy.

51) Ferdynand Antoni Ossendowski, Słoń Birara.

52) Raquel Jaramillo Palacio, Cudowny chłopak.

53) Katherine Paterson, Most do Terabithii.

54) Sara Pennypacker, Pax.

55) Jacek Podsiadło, Czerwona kartka dla Sprężyny.

56) Rick Riordan, wybrana powieść z cyklu Percy Jackson i bogowie olimpijscy.

57) J.K. Rowling, wybrana powieść o Harrym Potterze.

58) Katarzyna Ryrych, Król, Wyspa mojej siostry, Lato na Rodos.

59) Antoine de Saint-Exupéry, Mały Książę.

60) Éric-Emmanuel Schmitt, Oskar i pani Róża.

61) William Shakespeare, Romeo i Julia, Sen nocy letniej.

62) Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy, W pustyni i w puszczy, Quo vadis.

63) Linn Skåber, Młodość. Wyznania nastolatków.

64) Nancy Springer, wybrana powieść z cyklu Enola Holmes.

65) Erin Stewart, Blizny jak skrzydła.

66) Marcin Szczygielski, Teatr Niewidzialnych Dzieci, Arka Czasu, czyli wielka ucieczka Rafała od 

kiedyś przez wtedy do teraz i wstecz.

67) Alfred Szklarski, wybrana powieść o Tomku Wilmowskim.

68) Dorota Terakowska, Tam, gdzie spadają anioły, Córka czarownic.

69) John Ronald Reuel Tolkien, Hobbit, czyli tam i z powrotem.

70) Mark Twain, Przygody Tomka Sawyera.

71) Katarzyna Wasilkowska, Już 72) Danuta Wawiłow, Natalia Usenko, Wierzbowa 13. Opowieści z Wierzbowej 13.

73) Louis de Wohl, Posłaniec króla.

74) Karol Wojtyła, wybrany utwór.

75) Markus Zusak, Złodziejka książek.

76) Stefan Żeromski, Syzyfowe prace, Siłaczka.

Antologie i wybory tekstów, np.:

77) Gorzka czekolada i inne opowiadania o ważnych sprawach, autorzy: Paweł Beręsewicz, Wojciech Cesarz, Barbara Kosmowska, Andrzej Maleszka, Katarzyna Ryrych, KatarzynaTerechowicz.

78) Nazywam się… (np. Mikołaj Kopernik, Fryderyk Chopin, Maria Skłodowska-Curie, Jan Paweł II i inni).

79) Wszystkie kolory świata, autorzy zebrani (Michał Rusinek i inni).

80) Wiersze poetów dawnych i współczesnych niewymienionych w podstawie programowej.

81) Zbiory mitologii światowej, np. słowiańskiej, skandynawskiej, staroegipskiej.

Teksty publicystyczne, popularnonaukowe, filozoficzne, biograficzne, literatura faktu, np.:

82) Francesco D’Adamo, Iqbal.

83) Jacek Dąbała, wybrany tekst ze zbioru Media ćwiczą rozum. Vademecum rozsądku dla obywateli, polityków i dziennikarzy.

84) Anna Dziewit-Meller, Damy, dziewuchy, dziewczyny. Historia w spódnicy.

85) Umberto Eco, wybrany felieton ze zbiorów Zapiski na pudełku od zapałek.

86) Arkady Fiedler, Dywizjon 303.

87) Rachel Firth, Minna Lacey, Jordan Akpojaro, Filozofia dla początkujących.

88) André Frossard, Nie lękajcie się! Rozmowy z Janem Pawłem II.

89) Natalia Goncarz, Mietek na wojnie.

90) Magdalena Grzebałkowska, Wojenka. O dzieciach, które dorosły bez ostrzeżenia (wybrany reportaż).

91) Boguś Janiszewski, wybrana pozycja z serii To, o czym dorośli ci nie mówią lub Wyzwania., już!

92) Leszek Kołakowski, Mini-wykłady o maxi-sprawach, 13 bajek z królestwa Lailonii dla dużych i małych (wybrany fragment).

93) Simona Kossak, Serce i pazur. Opowieści o uczuciach zwierząt.

94) Anna Kowalczyk, Brakująca połowa dziejów. Krótka historia kobiet na ziemiach polskich.

95) Karolina Lanckorońska, Wspomnienia wojenne 22 IX 1939–5 IV 1945 (fragmenty).

96) Anna Mieszkowska, Dzieci Ireny Sendlerowej.

97) Nela Mała Reporterka, wybrany utwór.

98) Lidia Ostałowska, Bezprizorni.

99) Marie Pavlenko, A kiedy zniknie pustynia.

100) Łukasz Pilip, Podwórko bez trzepaka. Reportaże z dzieciństwa (wybrany reportaż).

101) Michel Piquemal, Bajki filozoficzne.

102) Magdalena Rigamonti, Niewygodni. Mówią prawdę o wojnie (wywiad z Adą Willenberg lub inny).

103) Michał Rusinek, Szalik. O Wisławie Szymborskiej dla dzieci.

104) Maria Strzelecka, Simona.

105) Justyna Suchecka, Young power. 30 historii o tym, jak młodzi zmieniają świat.

106) Zbigniew Urbanyi, Na szlaku kliprów i windjammerów (fragmenty).

107) Melchior Wańkowicz, Bitwa o Monte Cassino, Ziele na kraterze.

108) Urszula Zajączkowska, Patyki, badyle.

Czytaj też:
Rewolucja Nowackiej zostanie przekreślona? Ten projekt może namieszaćCzytaj też:
MEN ma kolejny pomysł. Pracuje z MSWiA nad podręcznikiem od sytuacji kryzysowych