Kto dziedziczy spadek po osobie bezdzietnej? Sprawdź kolejność dziedziczenia ustawowego: małżonek, rodzice, rodzeństwo

Czym jest dziediczenie ustawowe?

To mechanizm prawny, ujęty w Kodeksie cywilnym, który precyzyjnie określa kolejność osób uprawnionych do spadku. Ma ono zastosowanie również wtedy, gdy testament jest nieważny, obejmuje tylko część majątku, lub gdy wskazani w nim spadkobiercy odrzucili spadek (albo zostali uznani za niegodnych dziedziczenia). Kluczowe pytanie brzmi: kto dziedziczy spadek po osobie bezdzietnej? Odpowiedź zależy od tego, czy zmarły miał współmałżonka, rodziców lub rodzeństwo.

Podstawowa kolejność dziedziczenia ustawowego

Kodeks cywilny ustanawia ściśle określoną hierarchię spadkobierców. Co do zasady, w pierwszej kolejności do dziedziczenia powołani są dzieci (zstępni) spadkodawcy oraz jego małżonek. Dzielą oni spadek w częściach równych, z istotnym zastrzeżeniem: udział małżonka nigdy nie może być mniejszy niż 41 całości masy spadkowej. Jeśli któreś z dzieci zmarło przed otwarciem spadku, jego udział przypada jego potomkom, czyli wnukom spadkodawcy.

Dziedziczenie po osobie, która nie miała dzieci

Sytuacja prawna zmienia się, gdy zmarły nie pozostawił żadnych zstępnych. Wówczas ustawodawca przewiduje, że majątek trafia do małżonka i rodziców spadkodawcy.

• Małżonek i rodzice: Współmałżonek dziedziczy 21​ całości majątku.
• Każde z rodziców (matka i ojciec) dziedziczy 41 spadku.

• Brak małżonka: Jeśli spadkodawca nie miał małżonka lub małżonek został wyłączony z dziedziczenia (np. z powodu żądania rozwodu lub separacji z jego winy), cały spadek przypada rodzicom w częściach równych (po 21).

Rodzice i rodzeństwo: Jeżeli jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku, jego część ustawowo przypada rodzeństwu spadkodawcy (lub ich zstępnym). Jest ona dzielona równo między nich.

Jeśli nie ma ani małżonka, ani żyjących rodziców, cały majątek jest dzielony po równo między rodzeństwo zmarłego. W przypadku śmierci brata lub siostry przed spadkodawcą, ich udział przechodzi na ich dzieci.

Kiedy cały majątek dziedziczy współmałżonek?

Małżonek dziedziczy całość spadku wyłącznie wtedy, gdy zmarły nie pozostawił po sobie ani dzieci, ani rodziców, ani rodzeństwa, ani zstępnych rodzeństwa. Innymi słowy, gdy brak jest jakichkolwiek innych ustawowych spadkobierców z najbliższych grup. W tej sytuacji nie ma on z kim dzielić masy spadkowej.

Kto dziedziczy w ostateczności? Dziadkowie i Skarb Państwa

Gdy brakuje krewnych z pierwszych grup, prawo przewiduje dalsze stopnie pokrewieństwa. Spadek może trafić do dziadków spadkodawcy (w częściach równych). Jeśli również ich zabraknie, a także dzieci małżonka spadkodawcy, majątek przechodzi na gminę ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub, gdy nie można ustalić miejsca zamieszkania, na Skarb Państwa. Warto pamiętać, jak czytamy na Interii, nowelizacja przepisów z 2023 roku wyeliminowała prawo do dziedziczenia przez bardzo odległych krewnych, co uprościło ten proces.

Wyłączenie z dziedziczenia i niegodność

Warto zaznaczyć, że nawet osoby powołane do spadku ustawowo mogą zostać z niego wyłączone. Dzieje się tak, gdy spadkobierca dopuścił się poważnego przewinienia wobec spadkodawcy (np. popełnienia przestępstwa) lub uporczywie uchylał się od obowiązku alimentacyjnego. Wówczas sąd może orzec o niegodności dziedziczenia, a taka osoba jest traktowana tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku, a jej udział przechodzi na kolejnych uprawnionych.

Dalszy ciąg materiału pod wideo