Mało kto wie, ale testamentu nie trzeba spisywać. Istnieje jeszcze jeden sposób, by przekazać majątek

Wielu Polaków nie zdaje sobie sprawy, że testament można sporządzić nie tylko w formie pisemnej czy notarialnej, ale także… ustnie. Choć brzmi to jak rozwiązanie z dawnych czasów, prawo wciąż przewiduje taką możliwość – pod pewnymi warunkami. Testament ustny to szczególny sposób wyrażenia ostatniej woli, który ma zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, zwłaszcza gdy życie lub zdrowie testatora jest zagrożone.

Kiedy można sporządzić testament ustny?

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, testament ustny można sporządzić tylko wtedy, gdy istnieje realne niebezpieczeństwo rychłej śmierci albo gdy z powodu nadzwyczajnych okoliczności nie ma możliwości sporządzenia testamentu w formie zwykłej – czyli własnoręcznej lub notarialnej.

Takimi sytuacjami mogą być na przykład:

• nagła choroba lub wypadek,
• katastrofa naturalna,
• wojna,
• klęska żywiołowa,
• albo inne zdarzenie, które uniemożliwia kontakt z notariuszem czy napisanie dokumentu.

W praktyce oznacza to, że testament ustny jest środkiem awaryjnym – ma zapewnić możliwość przekazania ostatniej woli wtedy, gdy nie ma już czasu na formalności.

Trzy osoby to podstawa

Aby testament ustny był ważny, musi zostać złożony w obecności co najmniej trzech świadków. To właśnie oni odgrywają kluczową rolę, ponieważ ich zadaniem jest nie tylko wysłuchanie ostatniej woli testatora, ale także jej późniejsze potwierdzenie.

Świadkowie muszą być pełnoletni i w pełni zdolni do czynności prawnych. Nie mogą nimi być osoby, które same miałyby odnieść korzyść z testamentu – czyli np. spadkobiercy, ich małżonkowie lub bliscy krewni.

Jak podkreślają prawnicy, warto zadbać, by świadkowie byli osobami zaufanymi i bezstronnymi, ponieważ od ich relacji może zależeć ważność testamentu.

Jak powinien wyglądać testament ustny?

Prawo nie wymaga specjalnej formuły. Wystarczy, że osoba sporządzająca testament jasno wyrazi swoją wolę – np. poprzez słowa:

Oświadczam wobec was, że po mojej śmierci chcę, by mój dom w Łodzi przypadł córce, a samochód – bratu.

Najważniejsze jest, by intencja była jednoznaczna i nie budziła wątpliwości. Wola testatora musi dotyczyć rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci, a nie np. darowizny czy obietnicy.

Świadkowie powinni wysłuchać oświadczenia i upewnić się, że testator działał w pełni świadomie, nie był pod wpływem alkoholu, leków ani przymusu.

To najważniejszy etap – bez właściwego potwierdzenia testament ustny może być łatwo podważony. Prawo przewiduje dwa sposoby jego utrwalenia:

Sporządzenie pisma przez świadka – jeden ze świadków (lub osoba trzecia) może w ciągu roku od złożenia oświadczenia spisać jego treść. Dokument musi zawierać:

• datę i miejsce sporządzenia,
• oświadczenie testatora,
• imiona i nazwiska świadków oraz ich podpisy.

Złożenie zeznań przed sądem – jeśli testament nie został spisany, w ciągu sześciu miesięcy od śmierci testatora świadkowie mogą potwierdzić jego treść przed sądem. Wymagane są zeznania przynajmniej dwóch z nich, które pokrywają się w istotnych szczegółach.