Ministerstwo Zdrowia wprowadza zmiany w przepisach o chorobach zawodowych. Dojdzie kolejne narażenie

• Wiesz, co jesz? Sprawdź, czy odżywiasz się zdrowo, wypełniając nasz Narodowy Test Żywienia
• Więcej informacji znajdziesz na stronie głównej Onetu 

Niedostateczna ochrona pracowników, również narażonych historycznie

Głównym problemem rozwiązywanym przez projektowane rozporządzenie jest konieczność formalnego uznania chorób nowotworowych, takich jak rak jajnika oraz rak żołądkowo-jelitowy, jako jednostek chorobowych wynikających z narażenia na azbest. To rozszerzenie ma zasadnicze znaczenie dla byłych i obecnych pracowników, którzy byli narażeni na pył azbestowy w różnego rodzaju zakładach, w tym w przemyśle energetycznym, chemicznym, górnictwie, stoczniach oraz w pracach z materiałami budowlanymi i izolacyjnymi.

Uznanie tych schorzeń za choroby zawodowe pociąga za sobą przyznanie ubezpieczonym lub członkom ich rodzin świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Świadczenia te obejmują między innymi zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, jednorazowe odszkodowanie oraz renty z tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinne.

• Zobacz też: Wirus atakuje seniorów. 140 proc. więcej chorych. Helena: dusiłam się nawet przy chodzeniu

Liczby są bezlitosne. Obnażają skalę narażenia

Choć największe narażenie na pył azbestu dotyczyło często firm, które uległy likwidacji, a długi okres latencji chorób azbestozależnych sprawia, że są one rozpoznawane po zakończeniu aktywności zawodowej, Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi dostarcza konkretnych danych obrazujących skalę problemu. W ciągu 20 lat wykonano 34 454 badania lekarskie u 8 379 byłych pracowników z 28 zakładów pracy. W tej grupie rozpoznano 2 421 chorób zawodowych.

Nowotwory azbestozależne były obecne u 143 osób, przy czym najczęściej wykrywano raka płuca — u 90 badanych, co stanowi 1,1 proc. Międzybłoniaka opłucnej wykryto u 53 osób, czyli 0,6 proc. badanych.

Szersze badania prowadzone w latach 2000-2020, obejmujące około 8 tys. osób narażonych na pył azbestu (gdzie mężczyźni stanowili 62,3 proc. badanych), wykazały, że pylica azbestowa (azbestoza) występowała u 1 893 osób, tj. u 22,6 proc. Ponadto zmiany radiologiczne opłucnowe stwierdzono u 3 352 osób (40 proc.), a zacienienia miąższu płucnego u 5 499 osób (65,6 proc.).

Uznanie raka jajnika za chorobę zawodową ma szczególne znaczenie z uwagi na konieczność uwzględnienia różnic między płciami w narażeniu i powikłaniach zdrowotnych. W obserwowanej grupie byłych pracowników narażonych na pył azbestu kobiety stanowiły 37,8 proc. zatrudnionych. Należy nadmienić, że rak jajnika jest co prawda piątym rozpoznawanym nowotworem w Polsce, jednak grupa byłych pracowników narażonych na pył azbestu sukcesywnie maleje z uwagi na starzenie się populacji.

• Sprawdź: Objawy raka jajnika. 7 najczęstszych objawów raka jajnika

Obciążenia administracyjne i finansowe

Projektowana zmiana będzie miała wpływ na pracodawców, którzy będą musieli uwzględnić obowiązek zgłaszania podejrzenia choroby zawodowej również w odniesieniu do nowo uwzględnianych schorzeń, a także systematycznie analizować ich przyczyny. Zwiększy się również zakres kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakładach zajmujących się usuwaniem materiałów azbestowych — wpłynie to na 334 jednostki Inspekcji.

Choć pełne oszacowanie wpływu finansowego na budżet państwa nie jest obecnie możliwe z powodu braku dotychczasowego rejestru związku nowo wprowadzanych chorób z pracą w warunkach narażenia, należy uwzględnić istniejące koszty. Świadczenia są finansowane ze środków budżetu państwa, a wypłaca je Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Analiza wypłaconych jednorazowych odszkodowań wypadkowych dla osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów azbestowych wskazuje na znaczące wydatki w ostatnich latach. W roku 2024 wypłacono 19 odszkodowań, łącznie na kwotę 1,239 mln zł, co stanowi wzrost w porównaniu do roku 2020, kiedy to wypłacono 5 odszkodowań na kwotę 248,5 tys. zł.

Dane dotyczące osób pobierających świadczenia przedemerytalne z tytułu pracy przy produkcji wyrobów azbestowych pokazują, że liczba beneficjentów maleje, jednak koszty pozostają istotne. W grudniu 2020 roku świadczenia pobierało 49 osób, na co wydano 59,3 tys. zł. Cztery lata później, w grudniu 2024 roku, świadczenia pobierały 32 osoby, a kwota wydatków wyniosła 57,4 tys. zł.

Projektowane regulacje mają na celu przede wszystkim ochronę pracowników i byłych pracowników i dać im możliwość ubiegania się o orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej oraz związane z tym świadczenia. Przyjęcie tych zmian jest krokiem legislacyjnym, który ma dostosować polskie prawo do najnowszych ustaleń naukowych dotyczących skutków narażenia na azbest.

• Tylko teraz! Darmowy pakiet wiedzy i najświeższych informacji dla medyków MedonetPRO + Onet Premium. Medyku, zarejestruj się bezpłatnie na MedonetPRO i uzyskaj 3-miesięczny dostęp do Onet Premium za darmo. Liczba ofert ograniczona. Wiedza, praktyka i najświeższe informacje w pigułce.