Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2025 przyznane

Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej jest przyznawana za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Wysokość nagrody wynosi 250 tys. zł.

Prof. Ewelina Knapska z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN otrzymała Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2025 w obszarze nauk o życiu i o Ziemi za odkrycie neuronalnych mechanizmów wewnątrzgatunkowego i międzygatunkowego przekazywania emocji. Badaczka, jako jedna z pierwszych na świecie, opisała zjawisko "emocjonalnego współodczuwania" u zwierząt laboratoryjnych oraz wykazała, że odpowiadają za nie określone obszary w mózgu. Dokonania prof. Knapskiej nie tylko pozwalają zrozumieć naturę emocji, ale też otwierają nowe kierunki badań nad leczeniem takich chorób jak depresja czy autyzm.

Prof. Dorota Gryko z Instytutu Chemii Organicznej PAN otrzymała Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2025 w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za opracowanie nowatorskich fotochemicznych metod syntezy związków organicznych, stanowiących istotny wkład w rozwój chemii organicznej. Osiągnięcie polega na opracowaniu unikalnych fotokatalizatorów, czyli "przyspieszaczy" reakcji chemicznych zachodzących pod wpływem światła. Badania prowadzone przez prof. Dorotę Gryko to nie tylko fascynująca nauka, ale także technologia przyszłości, która może znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach gospodarki, m.in. w przemyśle farmaceutycznym (do efektywniejszej produkcji leków).

Prof. Wojciech Knap z Instytutu Wysokich Ciśnień PAN i Laboratorium CENTERA w CEZAMAT Politechniki Warszawskiej otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2025 w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za opracowanie nowych metod detekcji, wzmacniania i generowania fal terahercowych dla ultraszybkiej komunikacji bezprzewodowej. Badania te pokonują niektóre dotychczasowe ograniczenia technologiczne dotyczące wykorzystania fal terahercowych, otwierając drogę do wykorzystania ich potencjału m.in. w medycynie, przemyśle i telekomunikacji. Dzięki wizjonerskim osiągnięciom prof. Knapa promieniowanie terahercowe zyskuje realne znaczenie aplikacyjne, a Polska jest w ścisłej światowej czołówce badań w tej dziedzinie.

Dr hab. Anna Matysiak z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego otrzymała Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2025 w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za zidentyfikowanie kluczowych cech rynku i warunków pracy wpływających na dzietność. Badania prof. Anny Matysiak pokazują, że decyzje o macierzyństwie nie są wyłącznie sprawą indywidualnych wyborów, ale odzwierciedlają złożoną sieć powiązań pomiędzy rynkiem pracy, polityką społeczną i kulturą. Jej prace pomagają lepiej zrozumieć, dlaczego w Europie rodzi się coraz mniej dzieci i co można zrobić, aby wspierać zarówno rodziny, jak i rozwój zawodowy kobiet.

Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej jest nagrodą indywidualną. Jest przyznawana przez Radę Fundacji w drodze konkursu. Laureaci są wybierani z grona kandydatów zgłaszanych przez wybitnych przedstawicieli środowiska naukowego, zaproszonych imiennie przez Radę i Zarząd FNP. Rada FNP pełni rolę Kapituły konkursu i dokonuje wyboru laureatów na podstawie opinii niezależnych ekspertów i recenzentów - głównie z zagranicy - oceniających dorobek kandydatów. Nagroda jest przyznawana w czterech obszarach: nauk o życiu i o Ziemi, nauk chemicznych i o materiałach, nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz nauk humanistycznych i społecznych.

Nagrody FNP są przyznawane od 1992 r. Grono laureatów, łącznie z tegorocznymi zdobywcami Nagrody, liczy już 125 osób. Są wśród nich tak wybitne uczone i uczeni, jak m.in.: Timothy Snyder, Karol Myśliwiec, Jerzy Szacki, Jan Strelau, Andrzej K. Tarkowski, Andrzej Szczeklik, Stanisław Konturek, Leszek Kaczmarek, Zofia Kielan-Jaworowska, Bohdan Paczyński, Tomasz Dietl, Ryszard Horodecki, Andrzej Udalski, Maciej Lewenstein, Krzysztof Matyjaszewski, Leon Gradoń, Marek Samoć, Marcin Drąg, Elżbieta Frąckowiak.

Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się w dn. 3 grudnia br. i będzie transmitowana on line. 

W obecnej kadencji w skład Rady wchodzą:

• Prof. dr hab. Grażyna Jurkowlaniec (Uniwersytet Warszawski) - przewodnicząca Rady,
• Prof. dr hab. Jacek Jemielity (Uniwersytet Warszawski) - wiceprzewodniczący Rady,
• Prof. dr hab. Piotr Garstecki (Instytut Chemii Fizycznej PAN w Warszawie),
• Prof. dr hab. n. med. Jacek Jassem (Gdański Uniwersytet Medyczny),
• Prof. dr hab. Tomasz Łuczak (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu),
• Prof. dr hab. Paweł Ostaszewski (Uniwersytet SWPS),
• Prof. dr hab. Zofia Szweykowska-Kulińska (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu).

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej istnieje od 1991 r. i jest niezależną, samofinansującą się instytucją pozarządową typu non-profit, która realizuje misję wspierania nauki. Jest największym w Polsce pozabudżetowym źródłem finansowania nauki. Do statutowych celów FNP należą: wspieranie wybitnych naukowców i zespołów badawczych i działanie na rzecz transferu osiągnięć naukowych do praktyki gospodarczej. Fundacja realizuje je poprzez przyznawanie indywidualnych nagród i stypendiów dla naukowców, przyznawanie subwencji na wdrażanie osiągnięć naukowych do praktyki gospodarczej, inne formy wspierania ważnych przedsięwzięć służących nauce (jak np.: programy wydawnicze, konferencje). Fundacja angażuje się także we wspieranie międzynarodowej współpracy naukowej oraz zwiększanie samodzielności naukowej młodego pokolenia uczonych.

Na podstawie komunikatu prasowego Fundacji na rzecz Nauki Polskiej