Nowe wsparcie coraz bliżej. Skorzystają setki tysięcy osób. Od kiedy?

Rząd przyjął projekt Ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, który ma na celu wprowadzenie spójnych, ustawowych rozwiązań w zakresie wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Jego celem jest m.in. umożliwienie prowadzenia niezależnego życia i uczestnictwa w życiu społecznym.

Zgodnie z planem ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2027 roku, natomiast świadczenie usług asystenckich ruszy już w kwietniu 2027 roku. Czym będzie skutkowało wprowadzenie zmian?

Nowa forma wsparcia na horyzoncie

"To ważny krok na drodze do wprowadzenia rozwiązań, które umożliwią osobom z niepełnosprawnościami korzystanie z profesjonalnego i dostosowanego do indywidualnych potrzeb wsparcia w codziennym życiu” — stwierdził Łukasz Krasoń, Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

Kto może skorzystać — i kto został wykluczony?

Zgodnie z art. 8 pkt 1 rządowego projektu ustawy, prawo do usługi asystencji osobistej będą miały osoby z niepełnosprawnościami przed ukończeniem 65 roku życia. Po przekroczeniu 65 lat — zgodnie z art. 8 ust. 2 — wsparcie będą mogły otrzymać tylko te osoby, które nabyły to prawo wcześniej i tylko do końca okresu, na jaki decyzja została wydana.

Wykluczenie grupy powyżej 65 lat spotyka się z krytyką, ponieważ według Konwencji ONZ wszystkie osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do równego traktowania — niezależnie od wieku. Projekt pozostawia więc seniorów 65+ z mniejszym zakresem uprawnień niż młodsze osoby z niepełnosprawnościami.

Dlaczego zmiana jest potrzebna?

Dotychczasowa usługa asystencji osobistej działała w formie rocznych programów finansowanych z Funduszu Solidarnościowego. Problemem był brak ciągłości, ograniczony dostęp, nierówna jakość wsparcia — tak wskazał m.in. raport Najwyższa Izba Kontroli. Nowa ustawa ma wypełnić te luki, wprowadzić ustawowy charakter usługi i zapewnić równy dostęp na terenie całego kraju.

Choć głównym zakresem objętym nowymi przepisami są osoby do 65. roku życia, to istnieją pewne programy przewidziane dla grup 66–75 lat. Ministerstwo wskazuje m.in. na program Opieka 75+ lub planowany "bon senioralny”, który ma objąć także tę grupę wiekową. Jednak wsparcie to nie będzie usługą asystencji osobistej w takim zakresie, jak przewiduje ustawa dla osób do 65 lat, co rodzi pytania o pełną równość w dostępie.

Co zmieni ustawa?

Zgodnie z projektem osoby z niepełnosprawnościami będą mogły liczyć na fachowe wsparcie asystentów. Projekt ustawy zakłada m.in.:

- większy wymiar godzin asystencji, niż gwarantują to obecne rozwiązania – docelowo od 20 do 240 godzin miesięcznie,

- wsparcie ustalane na maksymalnie trzy lata (i nie mniej niż na rok) – a nie na część roku, tak jak jest obecnie,

- swobodę wyboru podmiotu świadczącego usługę asystencji (powiat, organizacja pozarządowa), a także samego asystenta,

- ścisłe dopasowanie usług do potrzeb (m.in. możliwość wspierania osoby w czynnościach medycznych po specjalistycznym instruktażu).

Asystent może pomagać zarówno w prostych czynnościach, takich jak higiena, ubieranie się czy przygotowywanie posiłków, jak i – po specjalistycznym instruktażu – również w bardziej złożonych, np. podaniu leków. Uważa się, że dzięki wsparciu asystentów osoby z niepełnosprawnością mogą pełniej uczestniczyć życiu społecznym, także zawodowym.

Dalszy ciąg materiału pod wideo