Nowelizacja ustawy o dochodach JST: dokładniejsze naliczanie PIT i CIT dla samorządów od 2026 roku [Projekt]

Dochody jednostek samorządu terytorialnego (JST) z podatku PIT i CIT na 2026 rok będą naliczane – zgodnie z obowiązującymi przepisami – na podstawie danych podatkowych z 2024 roku. Subwencja ogólna dla JST zostanie natomiast wyliczona w oparciu o różnicę między 2025 a 2026 rokiem – zarówno w zakresie potrzeb finansowych, jak i kwoty kalkulacyjnej. Co zakłada projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (projekt z 16 września 2025 r.)?

Nowelizacja ustawy o dochodach JST: dokładniejsze naliczanie PIT i CIT dla samorządów od 2026 roku

W projekcie ustawy zaproponowano, aby przy obliczaniu podatku dochodowego od osób prawnych oraz przy ustalaniu potrzeb oświatowych korzystać z najnowszych danych, zaktualizowanych pod kątem podziału terytorialnego. Dzięki temu dochody samorządów na rok 2026 będą liczone w oparciu o najbardziej aktualne informacje. W praktyce oznacza to, że podatki płacone przez konkretne firmy zostaną dokładniej przypisane do właściwego samorządu.

Jeśli chodzi o dochody jednostek samorządu terytorialnego (JST), projekt przewiduje, że w 2026 roku nadal będą obowiązywały – co do zasady – te same wskaźniki i kryteria dotyczące wydatków oraz potrzeb wyrównawczych, które stosowano w 2025 roku. Takie rozwiązanie pozwoli prawidłowo obliczyć wysokość potrzeb wyrównawczych na kolejny rok, co jest jednym z elementów kształtujących dochody samorządów. Jednocześnie utrzymanie tych samych zasad przez dwa lata z rzędu da lepszy obraz działania całego systemu wyrównawczego i ułatwi jego rzetelną ocenę.

Polecamy: Dochody jednostek samorządu terytorialnego. Nowe rozwiązania

Projekt nowelizacji ustawy o dochodach JST

Projekt zakłada dodanie w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego art. 80a w następującym brzmieniu:

Dalszy ciąg materiału pod wideo

„Art. 80a. 1. W celu obliczenia na rok 2026 przeliczeniowej liczby mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego, przyjmuje się dla poszczególnych kategorii jednostek samorządu terytorialnego następujące obszary wydatkowe i wartości ich wag, determinanty wpływające na potrzeby wydatkowe w danym obszarze wydatkowym oraz wysokość współczynników regresji dla poszczególnych determinant:

Kategoria jednostki samorządu terytorialnego	Obszar wydatkowy	Wartość wagi obszaru wydatkowego (𝜆f)	Determinanty wpływające na potrzeby wydatkowe w danym obszarze wydatkowym	Wysokość współczynników regresji dla poszczególnych determinant (𝛽)
gminy	Administracja publiczna	0,24	Iloczyn liczby mieszkańców i relacji przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w danym powiecie do średniej krajowej	1
	Oświata i wychowanie – szkoły	0,17	Liczba oddziałów w szkołach podstawowych	1
	Oświata i wychowanie – wychowanie przedszkolne	0,19	Liczba dzieci uczęszczających do przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne	1
	Polityka społeczna	0,12	Liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej	1
	Gospodarka komunalna i ochrona środowiska	0,07	Ilość wody dostarczonej i ścieków bytowych odprowadzonych siecią kanalizacyjną [dam3]	1
	Transport i łączność	0,06	Liczba mieszkańców w wieku 20–64	1
	Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego	0,07	Iloczyn liczby mieszkańców i relacji przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w danym powiecie do średniej krajowej	1
	Pozostałe	0,08	Liczba mieszkańców	1
miasta na prawach powiatu	Transport i łączność	0,18	Liczba pracujących ogółem	1
	Administracja publiczna	0,15	Iloczyn liczby mieszkańców i relacji przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto do średniej krajowej	1
	Oświata i wychowanie – szkoły	0,15	Liczba oddziałów w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych i policealnych	1
	Oświata i wychowanie – wychowanie przedszkolne	0,17	Liczba dzieci uczęszczających do przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne	1
	Polityka społeczna	0,15	Liczba osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej (łącznie z filiami)	0,8065
			Liczba bezrobotnych zarejestrowanych	0,1935
	Gospodarka komunalna i ochrona środowiska	0,05	Suma powierzchni parków spacerowo-wypoczynkowych, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej oraz średniej powierzchni objętej utrzymaniem czystości i porządku przez gminy w okresie letnim i powierzchni objętej utrzymaniem czystości i porządku przez gminy w okresie zimowym – będąca w gestii miasta [w ha]	1
	Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego	0,06	Iloczyn liczby mieszkańców i relacji przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto do średniej krajowej	1
	Pozostałe	0,09	Liczba mieszkańców	1
powiaty	Administracja publiczna	0,40	Iloczyn liczby mieszkańców i relacji przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto do średniej krajowej	1
	Polityka społeczna	0,25	Liczba mieszkańców zakładów stacjonarnych pomocy społecznej podległych samorządowi powiatu (łącznie z filiami)	0,3712
			Liczba bezrobotnych zarejestrowanych	0,6288
	Transport i łączność	0,12	Długość dróg powiatowych o nawierzchni twardej [w km]	0,1632
			Liczba mieszkańców w wieku 20–64	0,8368
	Oświata i wychowanie – szkoły	0,16	Liczba oddziałów w szkołach ponadpodstawowych i policealnych	1
	Pozostałe	0,07	Liczba mieszkańców	1
województwa	Transport i łączność	0,36	Suma długości dróg wojewódzkich o nawierzchni twardej i długości linii kolejowych eksploatowanych [w km]	1
	Administracja publiczna	0,24	Iloczyn liczby mieszkańców i relacji przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto do średniej krajowej	1
	Ochrona zdrowia	0,05	Liczba mieszkańców	1
	Polityka społeczna	0,08	Suma liczby bezrobotnych zarejestrowanych i liczby osób w wieku poprodukcyjnym	1
	Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego	0,16	Iloczyn liczby mieszkańców i relacji przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto do średniej krajowej	1
	Pozostałe	0,11	Liczba mieszkańców	1

"2. W przypadku gdy na dzień 31 maja 2025 r. wartości determinant wpływających na potrzeby wydatkowe w danym obszarze wydatkowym były objęte tajemnicą statystyczną do obliczenia przeliczeniowej liczby mieszkańców jednostek samorządu terytorialnego na rok 2026 przyjmuje się ostatnie dostępne wartości determinant, które nie były objęte tą tajemnicą w dniu 30 czerwca 2025 r.”.

Projekt zakłada także dodanie art. 93a w następującym brzmieniu:

„Art. 93a. Do obliczenia dochodów jednostek samorządu terytorialnego na rok 2026 z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych, podatku dochodowym od osób prawnych i subwencji ogólnej, przyjmuje się:

1. kwoty dochodów za 2025 r. z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych, podatku dochodowym od osób prawnych i subwencji ogólnej oraz środków z rezerwy, o których mowa w art. 89 ust. 2 i 3, obliczone w sposób określony w niniejszej ustawie, przy czym:
2. 1. do obliczenia dochodu jednostki samorządu terytorialnego z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób prawnych przyjmuje się kwotę dochodów podatników podatku dochodowego od osób prawnych, o których mowa w art. 12, ustaloną na podstawie danych, według stanu na dzień 30 czerwca 2025 r.,
   2. do obliczenia kwoty rocznego dochodu jednostki samorządu terytorialnego z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych za lata 2024 i 2025 przyjmuje się kwotę należnego podatku dochodowego od osób prawnych i wskaźnik udziału należnego podatku dochodowego od osób prawnych od podatników posiadających siedzibę na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego w ogólnej kwocie należnego podatku, ustalone, w zakresie lat 2021 i 2022, na podstawie danych według stanu na dzień 30 czerwca 2025 r.,
   3. do obliczenia kwoty kalkulacyjnej za rok 2025 przyjmuje się odpowiednie dochody jednostki samorządu terytorialnego z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób prawnych, obliczone z uwzględnieniem danych, o których mowa w lit. a i b,
   4. w zakresie potrzeb oświatowych za rok 2025 przyjmuje się kwoty obliczone dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i przekazane ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych do dnia 31 maja 2025 r.,
   5. do obliczenia potrzeb wyrównawczych i uzupełniających oraz korekty z tytułu zamożności za rok 2025 przyjmuje się dane, o których mowa w lit. a i b, oraz potrzeby oświatowe, o których mowa w lit. d;
2. wskaźnik, o którym mowa w art. 31 ust. 2, ustalony jako iloraz dochodów z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych na rok 2026 i dochodów z tych samych tytułów za rok 2025, obliczonych z uwzględnieniem danych, o których mowa w pkt 1 lit. a.”

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Za projekt odpowiedzialne jest Ministerstwo Finansów. Osobą odpowiedzialną za projekt jest podsekretarz stanu w MF Hanna Majszczyk. Projekt zakłada wejście w życie projektowanych regulacji dzień po ich ogłoszeniu. Projekt zakłada wprowadzenie rozwiązań o charakterze technicznym.