Rodzice, uwaga! Oto objawy cyfrowego uzależnienia u dzieci, których nie możesz przegapić

• Smartfony i internet to teraz największe wyzwanie dla rodziców - polskie dzieci spędzają online aż jedną piątą doby!
• Uzależnienie od internetu objawia się m.in. rozdrażnieniem, zaniedbywaniem pasji i kontaktów, a mechanizm to jak w przypadku innych nałogów - dopamina i potrzeba ciągłych "wzmocnień".
• Terapia to nie tylko leczenie dziecka, ale wsparcie dla całej rodziny, bo bliska relacja z rodzicem to klucz do zapobiegania problemom.
• Problem dotyczy coraz młodszych - już przedszkolaki spędzają za dużo czasu przed ekranem, a popularność TikToka i ryzykowne kontakty online rosną.
• Bądź na bieżąco! Wejdź na stronę główną RMF24.pl

Jeszcze dekadę temu rodzice martwili się, czy ich dzieci nie oglądają zbyt długo telewizji. Dziś problem przeniósł się do kieszeni - smartfony i tablety stały się nieodłącznym towarzyszem dzieci i młodzieży. Z raportów Państwowego Instytutu Badawczego NASK wynika, że polskie nastolatki poświęcają internetowi blisko jedną piątą doby! Co trzeci młody człowiek nie potrafi rozstać się ze smartfonem, a co czwarty odczuwa fizyczne i emocjonalne skutki nadmiernego używania telefonu.

Na porządku dziennym zgłaszają się dzieci, które mają kłopot z tym, jak korzystają ze smartfona, komputera, czy ogólnie z internetu - przyznaje dr Kamila Skrobot. Choć oficjalnie w międzynarodowych klasyfikacjach chorób nie istnieje jeszcze diagnoza "uzależnienia od internetu", lekarze już dziś alarmują: to realny i narastający problem.

Co sprawia, że dzieci tak łatwo wpadają w sidła cyfrowych pokus? Wbrew pozorom, mechanizm jest podobny jak przy uzależnieniu od używek. Dopamina - neuroprzekaźnik odpowiedzialny za poczucie gratyfikacji. To on sprawia, że chcemy powtarzać dane zachowanie - tłumaczy dr Skrobot.

W internecie na dzieci czeka mnóstwo "wzmocnień": lajki, komentarze, sukcesy w grach, nowe powiadomienia. Im więcej ich doświadczają, tym trudniej im się oderwać. Z czasem pojawia się potrzeba coraz większej dawki bodźców, utrata kontroli, zaniedbywanie innych aktywności oraz objawy odstawienne: rozdrażnienie, złość, a nawet stany lękowe czy depresyjne w sytuacji, gdy dostęp do smartfona zostaje ograniczony.

Objawy uzależnienia cyfrowego są zaskakująco podobne do tych znanych z innych nałogów. To przede wszystkim silne zaabsorbowanie korzystaniem z internetu, stała potrzeba dostępu i utrata kontroli - wylicza dr Skrobot. Dziecko zaczyna rezygnować z wcześniejszych pasji, kontaktów z rówieśnikami, a świat realny przegrywa z cyfrową rzeczywistością.

Do tego dochodzą objawy odstawienne: rozdrażnienie, napady złości, zaburzenia koncentracji, a nawet symptomy lękowe czy depresyjne.

Charakterystycznym objawem uzależnienia jest też korzystanie z internetu mimo ewidentnych szkód - nawet jeśli dziecko dostaje kary czy słyszy upomnienia, nie potrafi przerwać - podkreśla ekspertka.

Jak pomóc dziecku, które wpadło w sidła cyfrowego uzależnienia? Terapia jest wieloskładnikowa i obejmuje zarówno opiekę lekarską, jak i psychoterapeutyczną. Podstawą jest psychoterapia - indywidualna, grupowa i rodzinna - wyjaśnia dr Skrobot.

Kluczowe jest nie tylko leczenie dziecka, ale i wsparcie dla rodziców.

Celem terapii jest nie tylko ograniczenie korzystania z internetu, ale przede wszystkim budowanie zdrowych relacji rodzinnych i społecznych. To właśnie brak bliskiej relacji z opiekunem jest najważniejszym predyktorem rozwoju uzależnienia - zaznacza psychiatra.

Wielu rodziców nie zdaje sobie sprawy, że dzieci uczą się nawyków cyfrowych, obserwując dorosłych.

Największy wpływ na rozwój uzależnienia ma bliska relacja z rodzicem bądź jej brak. Na rozwój tej relacji z kolei wpływają nawyki internetowe rodzica - mówi dr Skrobot. Jeśli rodzic sam "scrolluje" telefon w obecności dziecka, nie rozmawia z nim o internecie, nie dziwmy się, że dziecko szuka kontaktu i pocieszenia w sieci.

Problem dotyczy coraz młodszych dzieci. Z raportu "Brzdąc w sieci" wynika, że już przedszkolaki spędzają za dużo czasu z ekranem.

Chodzi nie tylko o ilość, ale i jakość tego czasu. Największą szkodę przynosi bierne oglądanie bajek bez udziału rodzica - ostrzega dr Skrobot. Takie "tabletowe wychowanie" może prowadzić do problemów z uwagą i regulacją emocji w późniejszych latach.

Najpopularniejszą aktywnością dzieci jest oglądanie krótkich filmików na TikToku - 95 proc. uczniów szkół podstawowych deklaruje korzystanie z tej platformy. Ponad połowa publikuje w sieci prywatne zdjęcia i filmy, a 2 proc. gra w gry hazardowe na pieniądze (np. loot boxy), co może prowadzić do uzależnienia od hazardu.

Nie brakuje także poważniejszych zagrożeń: kontaktów z nieznajomymi dorosłymi, cyberbullyingu (cyfrowej przemocy) czy ekspozycji na nieodpowiednie treści.

Bardzo dużo dzieci mówi o kontaktach z dorosłymi, których nie znają, a które nakłaniają je do wysyłania zdjęć czy danych osobowych. Mieliśmy już sprawy zgłaszane na policję - przyznaje psychiatra.

Czy jedynym rozwiązaniem jest odcięcie dziecka od internetu? Eksperci są ostrożni. Odcinanie dziecka od sieci będzie nieskuteczne i może prowadzić do wykluczenia. Kluczowe jest nie tyle kontrolowanie, co rozmowa i wsparcie. Dziecko musi czuć, że może się zwrócić do rodzica z problemami - tłumaczy dr Skrobot.

Ważna jest tzw. cyfrowa higiena: limity czasowe (maksymalnie 1-2 godziny dziennie, zależnie od wieku), strefy bez telefonu (np. stół, sypialnia), aktywność fizyczna i nauka dobrych manier w sieci. Dziecko ma prawo do tajemnicy, ale rodzic powinien być obecny i zainteresowany tym, co dziecko robi w internecie - podkreśla ekspertka.