Symbol pamięci narodowej i bohaterstwa. 100 lat Grobu Nieznanego Żołnierza

• 2 listopada 1925 r. nastąpiło odsłonięcie Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
• W grobie spoczywają szczątki obrońcy Lwowa, wyłonione w drodze losowania.
• Pomnik stał się narodowym mauzoleum, do którego z czasem dołączano prochy bohaterów z innych pól bitewnych.
• Pałac Saski został zniszczony przez Niemców w 1944 roku, a z grobu ocalały jedynie trzy arkady.
• Po wojnie pomnik został odbudowany i do dziś stanowi centralne miejsce obchodów najważniejszych świąt państwowych.
• Więcej ciekawych informacji z Polski i świata znajdziesz na RMF24.pl.

Idea upamiętnienia bezimiennych żołnierzy narodziła się w Europie po zakończeniu I wojny światowej. Skala konfliktu i liczba ofiar, których nie udało się zidentyfikować, wstrząsnęły opinią publiczną. Pierwszy taki pomnik powstał w 1920 roku w Paryżu, gdzie pod Łukiem Triumfalnym złożono szczątki nieznanego bohatera. Wzorując się na tym przykładzie, także w Polsce zaczęto rozważać stworzenie miejsca, które upamiętniłoby wszystkich poległych żołnierzy.

W Polsce pierwsze próby upamiętnienia nieznanych żołnierzy podjęto w Łodzi, gdzie w 1925 roku przed katedrą stanął grób według projektu Stanisława Kazimierza Ostrowskiego. W Warszawie plany uczczenia poległych żołnierzy pojawiły się wcześniej, bo już w 1921 roku. Rozważano różne lokalizacje, jednak mieszkańcy stolicy domagali się, by pomnik znalazł się w reprezentacyjnym miejscu.

Przełom nastąpił 2 grudnia 1924 roku, gdy anonimowy darczyńca umieścił tablicę z napisem "Nieznanemu żołnierzowi poległemu za ojczyznę" u stóp pomnika księcia Józefa Poniatowskiego na Placu Saskim. Mieszkańcy Warszawy zaczęli spontanicznie składać tam kwiaty i wieńce. Okazało się, że tablicę ufundowało Zjednoczenie Polskich Stowarzyszeń Rzeczpospolitej pod przewodnictwem hrabiego Adama Zamoyskiego. To wydarzenie przyspieszyło działania komitetu organizacyjnego, który zdecydował o umieszczeniu pomnika pod kolumnadą Pałacu Saskiego, gdzie mieścił się Sztab Generalny Wojska Polskiego.

2 listopada 1925 roku odbyła się uroczysta ceremonia odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza. Do grobowca złożono trumnę ze szczątkami niezidentyfikowanego obrońcy Lwowa, wybranego w drodze losowania spośród piętnastu pobojowisk. Wybór miejsca i konkretnej mogiły powierzono osobom szczególnie zasłużonym - pole bitwy wylosował ogniomistrz Józef Buczkowski, a trumnę wybrała Jadwiga Zarugiewiczowa, matka jednego z poległych w wojnie żołnierzy.

W centralnym punkcie znalazła się granitowa płyta z napisem "Tu leży żołnierz polski poległy za Ojczyznę", pod którą spoczęła podziemna komora grobowa. Całość dopełniały symboliczne ornamenty: miecze, husarskie skrzydła, motywy Orła Białego oraz tablice z nazwami miejsc bitew.

W czasie II wojny światowej Pałac Saski został wysadzony przez Niemców, a fragmenty kolumnady przysypały grobowiec. Pomimo zniszczeń, już w 1945 roku podjęto decyzję o odbudowie pomnika.

Nowy wystrój monumentu różnił się od pierwotnego - pojawiła się ozdobna krata z orłem, a po 1989 roku przywrócono oryginalne tablice i dodano nowe, upamiętniające bitwy od 972 do 1945 roku.

Obecnie Grób Nieznanego Żołnierza znajduje się na placu marszałka Józefa Piłsudskiego. Nad kamienną płytą nieprzerwanie płonie wieczny znicz, a wartę pełnią żołnierze Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego. W najważniejsze święta państwowe odbywają się tu uroczyste zmiany warty i składanie wieńców przez przedstawicieli władz państwowych, kombatantów oraz zwykłych obywateli.

Bezimienny żołnierz spoczywający w grobie symbolizuje wszystkich, którzy oddali życie za niepodległą Polskę. Jego szczątki przypominają o ofierze tysięcy poległych na różnych frontach i w różnych epokach. Dla wielu Polaków to miejsce - skromne, ale przepełnione głębokim znaczeniem - stanowi serce narodowej pamięci i przestrogę, że wolność nigdy nie jest dana raz na zawsze.