Tak wygląda bezdomność Polaków w Niemczech. "Kto by się przyznał?"

Tak wygląda bezdomność Polaków w Niemczech. "Kto by się przyznał?" Fot. alexkarol/shutterstock

Z dnia na dzień stracili dach nad głową i wylądowali na ulicy w Kolonii. Jak teraz wygląda ich życie? Obszerny tekst na ten temat publikuje niemieckie DW.

– Agencje pracy z dnia na dzień powiedziały nam: proszę się pakować i do widzenia. Wykolegowali nas na pieniądze. Obaj musieliśmy opuścić hotele pracownicze – tak Piotr i Tomasz tłumaczą, dlaczego wylądowali bez dachu nad głową. 

Pierwszego dnia na ulicy obaj nie pamiętają, poszli zapić. Są uzależnieni od lat. 

– Miałem dobre życie, byłem kierowcą ciężarówki, dobrze zarabiałem, ale rozpiłem się. Jaka kobieta to wytrzyma? Żona ostrzegała mnie, ale nie posłuchałem – wspomina Piotr. 

Rozstali się, wyjechał do Niemiec, próbował różnych prac. W noclegowni pomieszkuje od czterech lat. W międzyczasie próbował pracować w Erfurcie i w Paryżu. – Ale ciągle coś nie wychodziło – mówi. 

Prawie pół miliona osób bez mieszkania 

Na początku tego roku w Niemczech bez własnego mieszkania, ale gdzieś zakwaterowanych, było prawie 475 tys. osób. To o 8 proc. więcej niż rok temu – wyliczył Federalny Urząd Statystyczny. Odsetek osób z niemieckim obywatelstwem to około 14 proc., reszta to imigranci. W tej statystyce nie uwzględniono osób żyjących na ulicy. 

Szacunkowe liczby podano w raporcie rządowym w 2024 roku: według którego na ulicy lub w tymczasowych ośrodkach w Niemczech żyje prawie 48 tys. osób. 

– Gminy są zobowiązane do zapewnienia schronienia każdemu człowiekowi zagrożonemu bezdomnością – tłumaczy DW Katja Reuter, rzeczniczka prasowa urzędu miasta w Kolonii. – W ciągu roku wśród osób bezdomnych występuje duża rotacja – dodaje. 

Nie chcą wracać do Polski

Dlatego trudno policzyć osoby w kryzysie bezdomności, ale na ulicach Kolonii – szczególnie w centrum – są bardzo widoczne. Są wśród nich też Polacy. 

 – Trafiają do noclegowni dla obywateli Europy Wschodniej. Obecnie korzysta z niej 37 Polaków, jednak ta liczba zmienia się każdego dnia – mówi DW Kerstin Jahnke z urzędu ds. społecznych, pracy i seniorów, kierowniczka działu ds. mieszkalnictwa.

Wśród osób, które korzystają z noclegowni, wielu jest uzależnionych od alkoholu lub innych substancji. Bez prawa do świadczeń socjalnych szansy na odwyk jednak nie mają. Mogliby skorzystać z systemów pomocy społecznej w krajach pochodzenia, dlatego władze Kolonii finansują na ich życzenie powrót do ojczyzny.

Z tej możliwości rzadko kto korzysta. – Wielu naszych gości (tak mówi się o osobach bezdomnych, które przychodzą do ośrodka) nie widzi perspektyw w Polsce. Mieli długi, byli karani lub stracili kontakt z rodziną i nie chcą wracać do kraju – komentuje Jörg Graef, pracownik socjalny.

Na ulicy trudno o przyjaźń 

Piotr i Tomek zaprzyjaźnili się na ,"pijackiej ławce". Piotr jest gadułą, Tomasz małomówny, ale łączy ich "zgodność charakterów". Dla oszczędności "cygarety" palą na spółkę. Zapewniają, że skoczyliby za sobą w ogień. 

O prawdziwe przyjaźnie na ulicy nie jest łatwo. – Stawiasz wódkę, to masz kolegów. Ale jeśli nie masz nic do picia, to jesteś wróg publiczny numer jeden. Mało kto szanuje się tak, jak ja z Tomkiem – mówi Piotr i z uśmiechem patrzy na kolegę.

Wstają rano i "chodzą sobie po mieście". Zbierają fanty, a potem idą na wódkę. – Co mamy robić? Siedzieć i patrzeć sobie w oczy? – pytają.

Obaj nocują w ośrodku dla osób bezdomnych w Kolonii. – Tutaj możemy wykąpać się i przespać. Nie narzekamy na warunki – mówią zgodnie. Jeśli chcą skorzystać z prysznica, muszą zapłacić 50 centów, jeśli chcą zjeść ciepły posiłek 1,50 euro. 

Poczekalnię przed ośrodkiem nazywają "szczurownią", bo wieczorami są tam szczury. – Człowiek musi się zaaklimatyzować – kwitują.

"Kto by się przyznał?"

– Najgorsza w tym wszystkim jest samotność. W nocy często płaczę, czuję się taki samotny – mówi Piotr. 

Z dziećmi utrzymuje kontakt telefoniczny. Myślą, że ojciec w Niemczech pracuje. Nie wiedzą, że nie ma ani pracy, ani dachu nad głową. – Kto by się przyznał, że jest bezdomny? – załamuje mu się głos. 

Rok temu brał udział w projekcie aktywizującym osoby w kryzysie bezdomności: grupą chodzili do parku i zbierali śmieci. Projekt zapewniał strukturę dnia i zarobek – 20 euro na tydzień. Na czas projektu udało mu się odstawić alkohol, ale projekt się skończył i Piotr wrócił do picia. 

On i Tomek chcieliby poprawić swoją sytuację, ale nie mają pomysłu, jak. – W Tomka wieku może uda się znaleźć pracę, ma 47 lat. Ale ja mam 64. Kto mnie zatrudni? – pyta Piotr. 

Jak internat dla dorosłych 

Do ośrodka zmierzają osoby w różnym wieku: straszy mężczyzna z workiem bokserskim na plecach, młody chłopak z gitarą. Wielu targa ze sobą pakunki: walizy, reklamówki, worki. A w nich zapakowany cały dorobek. 

Korpulentna kobieta czeka na otwarcie. Agnieszka, Romka z Polski, z zawodu krawcowa, jest osobą bezdomną od czterech miesięcy.  

Przyjechała do Niemiec za mężem, zaczęli pracę w masarni. Lokum mieli zapewnione. Mieli tylko kroić, nic więcej nie potrafili. Jednak szybko okazało się, że potrzeba osób doświadczonych w zawodzie. Zwolnili ich i zostali bez dachu nad głową.

Nocują w ośrodku, po pięć osób w pokoju, który Agnieszka porównuje do "internatu dla dorosłych". – Ciepło jest, jedzenie jest, jest gdzie spać. Czego chcieć więcej? Wierzy, że wkrótce znajdą pracę. Ona nie narzeka, ale współczuje 75-letniej kobiecie. – Tutaj nikt się nią nie zajmie, a ona załatwia się w pampersy. Czasami jej pomagam, bo mi jej szkoda – mówi Agnieszka. 

"Żyć jak normalny człowiek"

Andrzej od roku ma pracę jako pomagier w ośrodku dla osób w kryzysie bezdomności. Wydaje posiłki, zmywa talerze, segreguje pranie. "Łutem szczęścia" dostał pracę, akurat był wolny etat. – Skorzystałem z szansy, żeby wyjść na prostą. 

Wcześniej sam był bezdomny. Chwytał się różnych zajęć, ale szybko je tracił i kilkakrotnie lądował na ulicy. – Już nie wiedziałem, jaką pracę zacząć, żeby sobie poradzić. Teraz ma motywację: chce "żyć jak normalny człowiek".   

Przyznaje, że problemy w poprzednich pracach wynikały z jego zaniedbań – nie przychodził, spóźniał się, zawalał. – Brałem narkotyki – mówi. 

Teraz mieszka w zakwaterowaniu, które przydzielił mu urząd pracy. – Mam dokąd wrócić po robocie – cieszy się. Stwierdził, że musi się zmienić, jeśli chce utrzymać posadę: przestał się spóźniać, skończył z narkotykami. 

Z obserwacji Andrzeja wynika, że wiele osób z bezdomności wychodzić nie chce. – Niektórzy są bardzo uzależnieni od alkoholu i nie wyobrażają sobie życia bez tego. Są "żywymi trupami" – Andrzej przeprasza za brzydkie wyrażenie. 

Bezczynność degeneruje

Maciej Okulus, student politologii, od trzech lat pracuje w ośrodku dla osób bezdomnych. – Wielu bezdomnych Polaków w Niemczech ma w Polsce problemy z prawem, głównie za alimenty, więc nie chcą wracać do kraju. Częstym powodem jest też, że pracowali w Niemczech na czarno, nie dostali wynagrodzenia i zostali zwolnieni – analizuje. – Mężczyźni, kiedy zawala im się świat, nie potrafią o tym mówić, często zagłuszają smutek używkami. Bezdomne kobiety częściej potrafią o swoich problemach rozmawiać. Psychicznie są bardziej zdolne, żeby z trudnościami sobie poradzić. 

Zauważa rzecz wspólną dla wszystkich osób dotkniętych kryzysem bezdomności – Bezczynność degeneruje – mówi Maciej. 

Miał pomysł, żeby raz w miesiącu osoby z urzędu pracy spotykały się z osobami bezdomnymi i pomagały im w załatwieniu pracy. Wśród nich są specjaliści od budowlanki, elektryki czy hydrauliki. A Niemcom brakuje siły roboczej. – To byłoby świetne rozwiązanie dla obu stron – uważa. Ale kooperacji nie udało się nawiązać. – Niemiecka biurokracja nie pomaga. Tutaj nikt nie chce próbować "niestandardowych" rozwiązań. 

Maciej nie ma złudzeń. Szacuje, że zaledwie 10 proc. "gości" noclegowni uda się wyjść z bezdomności. – Większość zostanie na ulicy albo odprowadzimy ich do grobu – mówi ze smutkiem.

Autorka: Marlena Dumin

Czytaj także: