W budżecie coraz wyraźniej widać dziurę w dochodach. Rozwiązanie? Naturalne oszczędności w wydatkach lub nowelizacja

Deficyt budżetu państwa na koniec sierpnia sięgnął 172 mld zł – to ponad dwa razy więcej niż rok wcześniej. Ministerstwo Finansów wskazuje, że na słabsze dochody wpływ mają zmiany w sposobie rozliczenia podatków dochodowych z samorządami.

Do 172 mld zł wzrósł na koniec sierpnia deficyt budżetu państwa – wynika z nowych danych Ministerstwa Finansów. Kwota deficytu jest ponad dwukrotnie wyższa niż przed rokiem. Większe jest również zaawansowanie wykorzystania całorocznego limitu deficytu. Przed rokiem wynosiło 48 proc. planu (pod uwagę bierzemy ustawę budżetową sprzed jesiennej nowelizacji). Obecnie jest to niemal 60 proc.

Pierwsze osiem miesięcy to dwie trzecie (niecałe 67 proc. roku).

Tempo wydatków budżetu takie, jak w latach poprzednich. Słabiej wypadają dochody

Plan wydatków – chociaż większy od ubiegłorocznego m.in. dzięki nowym pozycjom, jak pieniądze na spłatę zobowiązań zaciągniętych w trakcie pandemii przez Polski Fundusz Rozwoju i Bank Gospodarstwa Krajowego – jest realizowany w „tempie” zbliżonym do lat poprzednich. Wykonanie wydatkowej części budżetu na koniec sierpnia było zaawansowane w 58 proc. wobec 57,5 proc. przed rokiem czy niemal 61 proc. na koniec sierpnia 2022 r.

Słabiej wypada realizacja zamiarów w zakresie dochodów. Po pierwszych ośmiu miesiącach tego roku wyniosła 362,8 mld zł i była o 10,4 proc. niższa niż przed rokiem (dochody były również mniejsze niż w podobnym okresie 2023 r.). Plan na cały rok po sierpniu jest wykonany w 57,3 proc. To najsłabszy wynik w tej dekadzie.

Większy udział JST w PIT oznacza ujemne dochody dla państwa

Na niskie wykonanie dochodów wpływ mają zmiany prawne dotyczące wpływów podatkowych. Z początkiem tego roku wprowadzono modyfikacje w rozliczeniach na linii rząd-samorządy – jednostki samorządowe mają większy niż dotąd udział w podatkach dochodowych, zwłaszcza w PIT. Efekt: wykonanie dochodów z podatku od osób fizycznych jest nadal ujemne (na koniec sierpnia wynosiło -11,3 mld zł).

„W warunkach porównywalnych, to jest. bez reformy udziałów JST, dochody budżetu państwa w okresie styczeń-sierpień wyniosłyby 448,9 mld zł, czyli 86,1 mld zł więcej i byłyby o 39,5 mld zł wyższe niż w analogicznym okresie poprzedniego roku, to jest o 9,7 proc. więcej w ujęciu rok do roku” – podaje Ministerstwo Finansów.

Wpływy z podatków pośrednich sięgnęły 277,7 mld zł, co stanowi 61,3 proc. planu na cały rok. „Dochody z podatku VAT wyniosły 214,6 mld zł i były wyższe o ok. 20,4 mld zł (tj. 10,5 proc.) w stosunku do wykonania w okresie styczeń – sierpień 2024 r.” – zaznacza resort finansów.

12-miesięczny deficyt przekracza kwotę planowaną na cały 2025 rok

Biorąc pod uwagę ostatnie 12 miesięcy (okres od września 2024 r. do sierpnia 2025 r.) deficyt budżetu państwa wynosi 294,4 mld zł. Limit deficytu na cały bieżący rok to 288,8 mld zł. Oznacza to, że dla realizacji ustawy budżetowej potrzebne będą oszczędności lub wzrost dochodów w porównaniu z końcówką ubiegłego roku. Niewykluczone, że nowelizacji budżetu uda się uniknąć. Duży deficyt w ujęciu 12-miesięcznym to efekt niemal 70-miliardowej dziury w kasie państwa zanotowanej w samym grudniu ub.r.

12-miesięczna suma dochodów budżetu na koniec sierpnia wynosiła 576,7 mld zł i była o 56 mld zł niższa od kwoty zakładanej na cały bieżący rok. W uzasadnieniu do projektu ustawy budżetowej na 2026 r. resort finansów stwierdził, że w 2025 r. spodziewa się dochodów niższych o prawie 20 mld zł niż w 2024 r. (wtedy wyniosły one 623,2 mld zł).

Gdzie w budżecie mogą znaleźć się oszczędności

Wydatki w okresie wrzesień 2024-sierpień 2025 wyniosły 871 mld zł i były o 50,6 mld zł niższe niż wynosi limit na cały 2025 rok. Wydatki mogą być niższe od limitu z ustawy budżetowej dzięki tzw. naturalnym oszczędnościom – dysponenci pieniędzy z budżetu często nie wykorzystują całych przysługujących im kwot.

Nadzieje na oszczędności daje np. Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dotacja dla prowadzonego przez ZUS Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyniosła na koniec sierpnia 34,7 mld zł, czyli niecałe 43 proc. całorocznego planu.

Inne źródło możliwych oszczędności to koszty obsługi długu publicznego. Po ośmiu miesiącach tego roku pochłonęły one 41,6 mld zł, czyli 55,1 proc. kwoty dostępnej na cały 2025 r.