​Wielka fala kontroli PIP. Zapolują na nieuczciwych pracodawców

• Państwowa Inspekcja Pracy planuje w 2026 roku przeprowadzenie 200 celowanych kontroli największych firm pod kątem nieprawidłowego zatrudniania na umowach cywilnoprawnych.
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie wspierał PIP w typowaniu firm do kontroli, a nowe przepisy umożliwią inspektorom przekształcanie umów cywilnoprawnych w umowy o pracę.
• Reforma PIP przewiduje zwiększenie zatrudnienia w inspekcji oraz zaostrzenie kar dla pracodawców łamiących kodeks pracy.

W 2026 roku Państwowa Inspekcja Pracy planuje przeprowadzenie 200 celowanych kontroli, które obejmą największe spółki działające na polskim rynku. Celem tych działań będzie sprawdzenie, czy firmy nie nadużywają umów cywilnoprawnych w sytuacjach, które faktycznie powinny być objęte stosunkiem pracy. 

Jak wynika z ustaleń, na szczycie listy kontrolowanych podmiotów znajdą się największe przedsiębiorstwa, dla których ewentualne decyzje inspektorów mogą oznaczać konieczność przekształcenia nawet setek umów zlecenia w umowy o pracę.

W procesie typowania firm do kontroli aktywnie uczestniczyć będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych. ZUS, dzięki posiadanym danym, będzie mógł wskazywać przedsiębiorstwa, w których istnieje największe ryzyko nadużyć.

Ostateczna decyzja o przeprowadzeniu kontroli będzie należeć do PIP, jednak już teraz obie instytucje pracują nad rozwiązaniem informatycznym, które usprawni wymianę informacji i pozwoli na szybkie wytypowanie firm do sprawdzenia.

Planowana na początek 2026 roku reforma PIP przewiduje istotne zmiany w uprawnieniach inspektorów pracy. Nowe przepisy umożliwią im samodzielne przekształcanie umów cywilnoprawnych w umowy o pracę, jeśli stwierdzą, że warunki zatrudnienia spełniają kryteria stosunku pracy. Dotychczas takie sprawy trafiały do sądów, gdzie procesy trwały nawet kilka lat i często kończyły się fiaskiem z powodu braku zainteresowania ze strony pracowników.

Reforma zakłada także zwiększenie zatrudnienia w PIP o 360 osób, co ma umożliwić realizację nowych obowiązków. Obecnie inspekcja zatrudnia 2700 pracowników, w tym około 1500 inspektorów pracy. Nowe przepisy przewidują również zaostrzenie kar za nieprzestrzeganie kodeksu pracy, co ma skutecznie zniechęcić pracodawców do stosowania nieuczciwych praktyk.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, na koniec września 2024 roku w Polsce było 2,43 mln osób zatrudnionych na podstawie umów zlecenia i podobnych kontraktów. Eksperci podkreślają, że choć w wielu przypadkach takie formy zatrudnienia są uzasadnione, to jednak istnieje znaczna liczba sytuacji, w których powinny być stosowane umowy o pracę.

Marcin Stanecki, Główny Inspektor Pracy, zwraca uwagę, że obecny system jest niewydolny, a długoletnie procesy sądowe zniechęcają pracowników do walki o swoje prawa. Jednocześnie zaznacza, że nie wszystkie umowy cywilnoprawne są nieuzasadnione - w niektórych przypadkach, takich jak praca dorywcza, emeryci czy studenci, taka forma zatrudnienia jest korzystna i pożądana.

Nadchodzące zmiany w prawie pracy oraz zapowiadana fala kontroli mogą znacząco wpłynąć na sytuację na rynku pracy. Pracodawcy, zwłaszcza duże firmy, muszą przygotować się na możliwość nagłego wzrostu kosztów zatrudnienia oraz konieczność dostosowania się do nowych, bardziej restrykcyjnych przepisów. Z kolei pracownicy mogą zyskać większą ochronę i pewność zatrudnienia, choć niektórzy mogą stracić możliwość wyboru elastycznych form pracy.