Związki partnerskie: Europa daje równe prawa. Co z Polską?

• W UE wiele krajów, jak Holandia, Belgia czy Niemcy, oferuje parom jednopłciowym równe prawa poprzez małżeństwa lub rejestrowane związki partnerskie.
• Holandia i Belgia to pionierzy w legalizacji i pełnych prawach dla par LGBT+, włączając adopcję i kwestie majątkowe.
• Inne kraje, jak Francja, Hiszpania czy Szwecja, również mają rozwiązania prawne dla par jednopłciowych, często dające podobne prawa jak małżeństwo.
• W piątek Lewica i PSL zaprezentują szczegóły projektu ustawy o związkach nieformalnych.
• Bądź na bieżąco. Więcej najnowszych informacji z Polski i ze świata znajdziesz na RMF24.pl.

Austria, Belgia, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Malta, Holandia, Słowenia, Hiszpania i Szwecja - te kraje Unii Europejskiej można zawierać rejestrowane związki partnerskie. Mogą to robić również pary jednopłciowe. W wielu z tych państw pary homoseksualne mogą też zawierać małżeństwa. 

Jako pierwsza na świecie zalegalizowała je Holandia. Tam pary mogą obecnie wybierać między małżeństwem, związkiem partnerskim (geregistreerd partnerschap), a umową o wspólnym pożyciu (samenlevingscontract). Małżeństwo i związek partnerski mają niemal identyczne skutki prawne - dotyczą m.in. dziedziczenia, podatków i opieki nad dziećmi. W przypadku par lesbijskich tzw. współmatka może uzyskać status rodzica po uznaniu dziecka. Od 2018 r. obowiązuje system ograniczonej wspólnoty majątkowej, obejmujący jedynie majątek nabyty po ślubie lub rejestracji związku. Związki zawarte za granicą są w Holandii uznawane, jeśli są zgodne z prawem danego państwa.

Z kolei Belgia wprowadziła małżeństwa jednopłciowe w 2003 roku, jako drugi kraj świata po Holandii. Od 2006 r. pary tej samej płci mogą adoptować dzieci, a od 2015 r. w parach lesbijskich tzw. współmatka może zostać uznana za rodzica bez procedury adopcyjnej. Istnieją również związki partnerskie (cohabitation legale), które zapewniają podstawową ochronę prawną w kwestiach podatkowych i majątkowych, ale nie dają pełni praw małżeńskich. Belgia uchodzi za kraj o wysokiej społecznej akceptacji par jednopłciowych, a temat małżeństw osób LGBT+ nie budzi większych kontrowersji politycznych.

W Luksemburgu małżeństwa jednopłciowe zalegalizowano w 2025 roku. Pary tej samej płci mają takie same prawa jak pary heteroseksualne, w tym prawo do adopcji dzieci. 

We Francji możliwość zawierania zarejestrowanych związków partnerskich, niezależnie od płci, wprowadzono w 1999 roku. Tzw. PACS w wielu dziedzinach daje takim parom prawa identyczne z tymi, które mają małżeństwa, czyli: wspólne rozliczanie się z fiskusem, korzystanie z ubezpieczenia społecznego, dziedziczenie. Jednocześnie PACS pod względem prawnym łatwiej rozwiązać niż małżeństwo - w tym celu składa się zwykłą deklarację. 

Z kolei w Niemczech związki partnerskie osób tej samej płci zostały wprowadzone w 2001 roku. Partnerzy mogą wspólnie rozliczać podatki, dziedziczyć po sobie, mają prawo do uzyskania informacji medycznych i korzystania z niektórych ulg socjalnych, jednak do 2005 roku nie mieli prawa do wspólnej adopcji dzieci i niektórych przywilejów rodzinnych. Od 2017 roku w kraju legalne są małżeństwa homoseksualne na równych prawach z heteroseksualnymi, a wcześniej zawarte związki partnerskie można przekształcić w małżeństwa. 

W Hiszpanii przepisy o związkach partnerskich były wprowadzane przez kolejne wspólnoty autonomiczne od końca lat 90. Jako pierwsza zrobiła to Katalonia w 1998 r., a do połowy pierwszej dekady XXI w. miały je już wszystkie wspólnoty autonomiczne kraju. W 2005 r. Hiszpania zalegalizowała też małżeństwa jednopłciowe. Od tego czasu zawarto ponad 75 tys. takich związków małżeńskich.

We Włoszech związki partnerskie zostały wprowadzone w 2016 roku. Aby osoby tej samej płci mogły zawrzeć taki związek, muszą stawić się przed urzędnikiem z dwoma świadkami i wyrazić formalnie taką wolę. Akt zawarcia związku jest rejestrowany. W Portugalii związki partnerskie dotyczą zarówno par heteroseksualnych, jak i osób tej samej płci. Aby para została uznana za związek partnerski, partnerzy muszą mieć ukończone 18 lat oraz potwierdzić, że mieszkają ze sobą w tym samym miejscu od co najmniej dwóch lat. W Finlandii rejestracja związków partnerskich była możliwa w latach 2002-2017. W tym okresie każdego roku rejestrowano ich średnio ok. 350. Następnie weszła w życie ustawa umożliwiająca zawieranie małżeństw przez osoby tej samej płci.

W Szwecji związki partnerskie można było zawierać w latach 1994-2009. Następnie, po wprowadzeniu pojęcia małżeństwa neutralnego płciowo, zaprzestano tej formy rejestracji par. Od 2009 r. obowiązuje jedynie małżeństwo dostępne na równych prawach dla związków kobiety i mężczyzny, jak i par jednopłciowych. W Austrii od 2019 roku możliwe jest zawieranie małżeństw przez osoby tej samej płci. Od 2015 roku pary tej samej płci mają prawo do adopcji dzieci.

Na Węgrzech możliwość zawierania związków partnerskich wprowadzono w 2009 roku dla osób. Partnerzy mają prawa i obowiązki podobne do przysługujących małżeństwom, w tym prawo do dziedziczenia po sobie, renty rodzinnej oraz innych świadczeń socjalnych i podatkowych. Nie mogą jednak nosić wspólnego nazwiska ani adoptować dzieci, a jeśli jedna z osób pozostających w takim związku urodzi dziecko, druga nie staje się automatycznie rodzicem.

W Słowenii pary jednopłciowe mogą zawrzeć małżeństwo i adoptować dzieci. Od 2006 roku osoby tej samej płci mogły zawierać związki partnerskie, które w kwestiach majątkowych miały takie same skutki jak małżeństwo. Po nowelizacji kodeksu cywilnego w 2024 roku w Czechach pary tej samej płci mogą zawierać tzw. partnerstwa. 

W piątek o godz. 11 w Sejmie liderzy Lewicy i PSL, Włodzimierz Czarzasty i Władysław Kosiniak-Kamysz, przedstawią szczegóły projektu ustawy o związkach nieformalnych. W Porannej rozmowie w RMF FM, której gościem był wicepremier i szef MON, określił ją jako ustawę "o statusie osób najbliższych żyjących w związkach". Nie zdradził jednak, czy taka będzie oficjalna nazwa.

Katarzyna Kotula z Lewicy zapowiedziała, że projekt - decyzją premiera Donalda Tuska - będzie projektem rządowym oraz że będzie regulował m.in. kwestię dziedziczenia czy rozliczania podatkowego osób pozostających w związkach nieformalnych. Projekt nie będzie jednak dotyczyć kwestii przysposobienia.