Czaszka wielkości paznokcia ujawnia tajemnicę pradawnych gadów. Naukowcy pod wrażeniem

Paleontolog-amator Rob Coram w 2015 roku natrafił na mały fragment skamieniałości, nie spodziewając się, że trzyma w rękach dowód na jedną z najstarszych form gadów z grupy Lepidosauria. Okaz, którego czaszka mierzy zaledwie 1,5 centymetra, został nazwany Agriodontosaurus helsbypetrae.

– Kiedy znalazłem ten okaz w 2015 roku na plaży w Devon, nie miałem pojęcia, co to było, ponieważ tak niewiele z niego było odsłonięte – mówił Coram.

Gady ewoluowały wcześniej, niż sądziliśmy dotychczas

Dalsze badania wykazały, że skamieniałość jest jednym z najstarszych znanych przedstawicieli grupy Lepidosauria – obejmującej dzisiejsze jaszczurki, węże i tuatarę z Nowej Zelandii.

Analizy przesunęły początek ewolucji tej grupy na okres 245–241 milionów lat temu, czyli znacznie wcześniej, niż dotąd zakładano. Co więcej, niezwykła budowa czaszki Agriodontosaurusa — z dużymi, trójkątnymi zębami — wskazuje, że był on drapieżnikiem wyspecjalizowanym w polowaniu na owady o twardych pancerzach.

Takie cechy anatomiczne wskazują na to, że różnicowanie w obrębie gadów rozpoczęło się dużo wcześniej niż sądziliśmy, a ich ewolucja była bardziej złożona i dynamiczna.

Synchrotron. Nowa era w badaniu skamieniałości

Prawdziwe znaczenie znaleziska ujawniono dopiero dzięki nowoczesnym technikom obrazowania. Zespół badawczy wykorzystał rentgenowskie skanowanie synchrotronowe w dwóch czołowych ośrodkach naukowych: European Synchrotron Radiation Facility we Francji oraz Diamond Light Source w Wielkiej Brytanii.

– Wyjątkowa rozdzielczość i jakość skanów ze źródeł rentgenowskich synchrotronu pokazują nam wszystkie drobne szczegóły i eliminują wszelkie ryzyko uszkodzenia – wyjaśnia David Whiteside.

Dzięki tej technologii naukowcy odtworzyli strukturę całego szkieletu bez ingerencji w sam okaz. W efekcie udało się stworzyć pełny trójwymiarowy model miniaturowego gada, który całkowicie zmienia nasze rozumienie wczesnych etapów ewolucji gadów.

Agriodontosaurus – drapieżnik, który zmienia historię

Analiza odkrycia wskazuje, że kluczowy podział w obrębie Lepidosauria – pomiędzy przodkami jaszczurek i węży a linią Rhynchocephalia (do której należy współczesna tuatara) – nastąpił znacznie wcześniej niż zakładano.

Okaz z Devon dowodzi, że już 242 miliony lat temu przodkowie dzisiejszych gadów wykazywali zaawansowane przystosowania drapieżnicze i skomplikowaną budowę czaszki.

Agriodontosaurus, z jego nieproporcjonalnie dużymi zębami, stanowi jedno z najstarszych świadectw ewolucyjnych eksperymentów natury po „rewolucji triasowej” — okresie, w którym po wielkim wymieraniu doszło do gwałtownego rozkwitu różnorodności gadów.

Czytaj też:
Prehistoryczny bas i ptasie trele. Badacze odtworzyli dźwięki dinozaurówCzytaj też:
Jak wyginęły dinozaury? Odpowiedzią komar zaklęty w bursztynie