Naukowcy: żadne pokolenie po 1939 roku nie dożyje 100 lat. „To koniec epoki długowieczności”

Przez ponad sto lat wierzyliśmy, że ludzkie życie będzie się tylko wydłużać. Teraz naukowcy z Uniwersytetu Wisconsin-Madison ogłaszają coś, co brzmi jak koniec mitu o nieśmiertelności – po 1939 roku nasza cywilizacja przestała naprawdę się starzeć coraz wolniej.

Najdłuższa passa w dziejach człowieka właśnie się skończyła – naukowcy potwierdzają załamanie długości życia

Przez pierwsze dekady XX wieku długość życia rosła w tempie, które dziś wydaje się nierealne. Między 1900 a 1938 rokiem długość życia rosła o ok. 5,5 miesiąca na pokolenie, jednak po 1939 roku - zaledwie o 2,5–3,5 miesiąca. Głównym motorem był spadek umieralności niemowląt i dzieci dzięki szczepieniom, kanalizacji, czystej wodzie.

Ale po 1939 roku coś się zmieniło. Jak pokazuje analiza opublikowana w Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), DOI: 10.1073/pnas.2519179122,od tego momentu tempo wydłużania życia spadło o 37–52 proc., niezależnie od kraju czy metody obliczeń.

Autorzy badania - José Andrade, Carlo Giovanni Camarda i Héctor Pifarré i Arolas - przeanalizowali dane z 23 państw o wysokich dochodach. Zastosowali sześć niezależnych modeli prognozowania śmiertelności – wszystkie potwierdziły spowolnienie trendu. Naukowcy mówią jasno: żadna z generacji urodzonych po 1939 roku nie osiągnie średniego wieku 100 lat. Jak podsumowuje prof. Pifarré i Arolas: To, czego dokonaliśmy w pierwszej połowie XX wieku, nie powtórzy się już nigdy.”

Dlaczego po 1939 roku przestaliśmy żyć coraz dłużej – i co naprawdę się wtedy wydarzyło

To nie efekt jednej katastrofy, ale powolnego wyczerpania „rezerw zdrowotnych”, które napędzały wiek XX. Wcześniej wystarczyło wyeliminować choroby zakaźne u dzieci i średnia życia szybowała. To dzieci ratowały statystyki. Gdy przestały umierać z powodu infekcji, średnia życia eksplodowała. Dziś nie ma już kogo „uratować” – wykres się spłaszczył, rezerwy się skończyły: ponad połowa spowolnienia wynika z tego, że w krajach bogatych niemal nie da się już bardziej obniżyć śmiertelności poniżej 5. roku życia.

Jak tłumaczą naukowcy, nawet jeśli przeżywalność dorosłych poprawi się dwa razy szybciej niż dziś, nie nadrobimy straty. Postęp w leczeniu chorób przewlekłych, nowotworów czy demencji nie ma tak silnego efektu na średnią długość życia, jak kiedyś miało zlikwidowanie gruźlicy czy zapalenia płuc.

Miało być coraz dłużej – jest stagnacja

Jeszcze w latach 60. i 70. świat żył w przekonaniu, że technologia, medycyna i styl życia będą wydłużać życie bez końca. Dziś, po pandemii COVID-19 i narastającej epidemii chorób cywilizacyjnych, widać coś odwrotnego: niektóre kraje notują wręcz spadek oczekiwanej długości życia.

W Stanach Zjednoczonych badacze mówią o „epidemii rozpaczy” – nadmiernych zgonach z powodu samobójstw, uzależnień i chorób psychicznych. W Europie – o „zatrzymaniu” trendu wzrostowego.

Czy człowiek osiągnął biologiczny limit długości życia? Naukowcy są podzieleni

Od lat toczy się spór między „optymistami długowieczności” (m.in. James Vaupel) a „realistami biologicznymi”, którzy wskazują na naturalne ograniczenia ludzkiego ciała. Nowe badanie nie mówi, że człowiek nie może żyć dłużej niż 120 lat - tylko że średnia długość życia całych pokoleń już się nie zwiększa w tym tempie. Innymi słowy: rekordziści będą może dożywać 120 lat, ale większość społeczeństw utknie na poziomie 80–85 lat.

Dłuższe życie, więcej chorób – co spowolnienie oznacza dla zdrowia i emerytur

Wnioski są niepokojące. Rządy planują systemy emerytalne, zakładając dalsze wydłużanie życia. Jeśli trend się zatrzyma, oznacza to krótszy czas pobierania świadczeń, ale też dłuższy okres chorób przewlekłych. W Polsce GUS już w 2024 r. odnotował spadek oczekiwanej długości życia mężczyzn do 73,7 lat i kobiet do 81,9 lat. Jeśli światowy trend się potwierdzi, pokolenie dzisiejszych trzydziesto- i czterdziestolatków może być pierwszym, które nie przeżyje swoich rodziców.

Medycyna się rozwija, ale życia już nie wydłuża – naukowcy tłumaczą dlaczego

Badacze z Wisconsin i Max Planck Institute przetestowali sześć niezależnych modeli prognostycznych. W każdym wynik był ten sam: tempo poprawy życia maleje. Nawet jeśli medycyna podwoi tempo postępu, długość życia i tak nie dogoni wzrostów sprzed 1939 roku. Powód? Największe rezerwy już wykorzystaliśmy. To trochę jak z gospodarką: najłatwiejsze zyski już padły, teraz każdy punkt procentowy kosztuje coraz więcej wysiłku.

Dlaczego to ważne

Bo dotyka każdego z nas. Od planowania wieku emerytalnego, przez inwestycje w zdrowie, po sposób, w jaki myślimy o starości. Jeśli żyjemy dłużej, ale niekoniecznie zdrowiej — to oznacza konieczność nowego modelu starzenia się: mniej lat życia, ale więcej czasu w chorobie. Świat potrzebuje więc nie tylko nowych leków, ale nowego myślenia o zdrowiu, prewencji i stylu życia. Czy jesteśmy ostatnim pokoleniem, które mogło wierzyć w nieśmiertelność?

Polska też traci oddech – długość życia rośnie wolniej niż w Europie Zachodniej

Polska nie była bezpośrednio w badaniu, ale dane GUS i OECD potwierdzają trend. W latach 2000–2019 długość życia w Polsce rosła o ok. 3 miesiące rocznie. Po pandemii tempo spadło poniżej miesiąca — a w 2021 roku długość życia spadła pierwszy raz od dekad. Wielka Brytania, USA i Niemcy notują podobne krzywe. To nie wyjątek – to nowy globalny wzorzec.

Źródło naukowe i dokumenty

1. Andrade, J., Camarda, C. G., Pifarré i Arolas, H. (2025) – Cohort mortality forecasts indicate signs of deceleration in life expectancy gains, PNAS, vol. 122, no. 35
2. GUS (2025) – Oczekiwana długość życia w Polsce – dane 2024–2025.
3. OECD Health at a Glance 2025 – „Life Expectancy Trends”.
4. WHO (2024) – World Health Statistics – Global life expectancy trends.

Dalszy ciąg materiału pod wideo